De Stationsscan

De duurzame transformatie van stations en sporen is een ambitie van de spoorsector die door Bureau Spoor­bouwmeester wordt ondersteund in beleidsplannen, visies en advies bij programma’s en projecten. In deze artikelenreeks komt een aantal van de lopende projecten aan de orde als inspiratie en ter ondersteuning van alle initiatieven. In dit artikel: de Stationsscan Duurzaamheid.

Vijf thema's

In het kader van de duurzaamheidsambitie heeft ProRail vijf thema's benoemd : energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Deze thema's zijn terug te vinden in de Stationsscan Duurzaamheid, een instrument dat door ProRail, NS Stations en W/E Adviseurs is ontwikkeld om stations te beoordelen op het aspect duurzaamheid. ‘De Stationsscan is een meetinstrument waarmee we voor alle stations een nulmeting doen', vertelt Jorien Maltha, programmamanager Duurzaamheid bij ProRail Stations. 'Het laat de sterkte, de zwaktes, de uitdagingen en de kansen zien voor elke

Specifiek zijn die elementen in de spooromgeving die de plek en/of de route een eigen karakter geven. Dan gaat het bijvoorbeeld om de wijze waarop het spoor het landschap doorsnijdt, de stedenbouwkundige inpassing van spoor en station in stad, dorp of wijk, het stedelijk interieur rond stations en de stationsarchitectuur maar ook om de bruggen, tunnels, geluidsschermen en viaducten op de route. De gewenste ervaring wordt bereikt door maatwerk te leveren en in te spelen op de specifieke kenmerken van de omgeving. De begrippen generiek ven specifiek zorgen voor een goede verhouding tussen eenheid en verscheidenheid. Daardoor blijft het spoor herkenbaar voor iedereen.

locatie. Het toont goed waar je meteen stappen voor verbetering kunt maken.' Het instrument is vergelijkbaar met GPR Gebouw waarmee veel gemeenten en vastgoedeigenaren werken (ook ontwikkeld door W/E Adviseurs) en heeft veel aspecten die ook in bijvoorbeeld het BREEAM-keurmerk voorkomen. Bij de Stationsscan Duurzaamheid zijn verschillende Europese partners betrokken: de ontwikkeling is deels gefinancierd door de EU.

Online

De Stationsscan Duurzaamheid is een online tool waarin de thema's duidelijk herkenbaar zijn geplaatst in de interface. Het invullen van de verschillende waarden voor een station is een omvangrijke klus. Maar met de gegeven variabelen en de berekeningsmethode die is bedacht, komen daar wel direct duidelijke conclusies en aanbevelingen uit. Vervolgens kan een station worden opgenomen in bepaalde programma's (zoals bijvoorbeeld het programma Verlichting) als aangegeven is dat daar een directe milieuwinst valt te behalen.

Ontwerptool

Voor ontwerpers is de Stationsscan een goed instrument om de impact van ingrepen op het gebied van materialen, energie en milieu te toetsen. Daarbij kan de Stationsscan ook ingezet worden bij de dialoog met stakeholders, om het ambitieniveau inzichtelijk te maken. Het doel is het halen van een score van 7,5 of hoger bij nieuwbouwprojecten en een landelijk gemiddelde van 7,0. Op dit moment ligt de landelijke score nog net onder de zes.

Voor ongeveer honderd stations is nu een nulmeting gedaan. Dat geeft een landelijk inzicht in de zwakke punten van de stations en de uitdagingen die er liggen. Een plan om de stations op alle verschillende thema's gestructureerd aan te pakken, ligt er nog niet. 'We zijn nu aan het inventariseren welke stappen we kunnen zetten om Duurzaamheid breed in de organisatie in de doelstellingen op te nemen', vertelt Maltha. ‘We meten nu elk jaar een aantal stations: dat is al een behoorlijke opgave. De aanpak blijft voorlopig dat we stations selecteren om te verduurzamen of juist op thema een selectie aan gaan pakken.' Daarbij blijkt de Stationsscan een zeer bruikbaar instrument, maar is er ook ruimte voor verbetering. Recent is een update gemaakt van de Stationsscan, om nog beter grip te krijgen op bepaalde (deel-)aspecten van de resultaten tot nu toe. Zo wordt bijvoorbeeld een thema als energie nu gerelateerd aan het aantal vierkante meters van een station, zodat het energieverbruik van een groter station – dat meer roltrappen en voorzieningen heeft – beter is te vergelijken met dat van kleinere stations.