Ontwerp spoorbrug: een huzarenstukje
In Zuidhorn is onder grote belangstelling op spectaculaire wijze een nieuwe spoorbrug op haar plek gelegd. Een unieke prestatie van formaat; je zou bijna vergeten dat ook het ontwerpproces een ‘huzarenstukje’ was.
De opgave betreft het ontwerp en realisatie van een enkelspoors brug over het Van Starkenborghkanaal ter hoogte van Zuidhorn, als vervanging van de bestaande spoorbrug. De hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl wordt door de provincies Friesland en Groningen verbreed en verdiept, een deel van de oevers past men aan en over het Van Starkenborghkanaal komen nieuwe bruggen bij onder andere Dorkwerd en Aduard. Ook de spoorbrug bij Zuidhorn maakt deel uit van deze opgave: de brug moet hoger en langer, zodat de breedte van de vaarweg kan toenemen, het overzicht voor de schipper vergroot wordt en de schepen wel vier lagen containers kunnen meenemen.
Ambities
Friesland en Groningen formuleerden naast technische uitgangspunten voor de vaarweg, ook vormgevingsaspecten die uitgangspunt zijn voor het ontwerp. Met een Masterplan Vormgeving werd zorgvuldige vormgeving onderdeel van de opgave. In hun visie is het belangrijk om zichtbaar te maken welk type infrastructuur de vaarweg kruist. Ook wordt er veel waarde gehecht aan een zorgvuldige samenspel met de omgeving omdat dan leesbaar wordt waar je bent. Het Masterplan van de provincies sluit hiermee goed aan op de vormgevingsuitgangspunten die ProRail hanteert en die onderdeel uitmaken van Het Spoorbeeld, de overkoepelende vormgevingsvisie van de spoorsector.
Integraal ontwerp
In opdracht van Provincie Groningen is ProRail verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie van de nieuwe spoorbrug. Een ingewikkelde klus waarin een balans gevonden moet worden tussen functionaliteit, kosten, maakbaarheid, architectuur en onderhoud. ProRail koos voor een integrale aanpak waarbij alle disciplines in gezamenlijkheid verantwoordelijk waren voor het vinden van de meest optimale ontwerpkeuzes. Als je er op let is dat ook letterlijk afleesbaar aan het ontwerp. Zo schiet het spoordek, dat aan slanke hangdraden is opgehangen aan de boog, door de boogvorm heen waardoor de volledige lengte van het dek zichtbaar is tussen de groene taluds c.q. baanlichamen aan weerzijden van het kanaal. De ruimte onder het dek is niet alleen gemaakt om het dek visueel extra los te maken, het is hierdoor ook mogelijk om de hele brug met slechts een enkele onderhoudswagen te bedienen, omdat deze hangend aan het dek de boog kan passeren. Een ander voorbeeld is de detaillering van de brug. Deze is minimalistisch en terughoudend vormgegeven, niet alleen om de sculpturale kwaliteiten te benadrukken, maar ook om vervuiling te voorkomen. De flenzen van de hoofdconstructie bijvoorbeeld zijn bewust langer doorgezet zodat lekwater niet ongewenst langs de brug loopt. Bovendien worden de contouren en de vorm hiermee benadrukt. Kortom: vormgeving en techniek, maakbaarheid en instandhouding gaan in dit ontwerp hand-in-hand.
Een visitekaartje
Als de brug in oktober in gebruik wordt genomen, markeert de brug bij Zuidhorn niet alleen de gemoderniseerde vaarweg. Met een geraffineerde eenvoud voegt dit stoere landmark zich in het prachtige landschap van het Groningse Westerkwartier. Ook is de moderne brug in de treinverbinding tussen Harlingen en Bad Nieuweschans een visitekaartje van het vitale spoornetwerk dat in de komende jaren geschikt wordt gemaakt om nog frequenter te kunnen rijden tussen Groningen en Leeuwarden.
En vooral staat deze brug symbool voor een aanpak waarbij vormgeving en architectuur integraal onderdeel uitmaken van de ontwerpopgave. Dit resultaat is niet vanzelfsprekend; daar is hard aan getrokken. Je zou met recht kunnen zeggen dat Provincie Groningen en ProRail hier samen met de ontwerpers van Arcadis een ‘huzarenstukje’ hebben geleverd.
